Ο νους δεν είναι ενα δοχείο που πρέπει να γεμίσει, αλλά μια φλόγα που πρέπει να ανάψει
Ο δεύτερος εγκέφαλος στο κέντρο του σώματος
Γράφει ο Φοίβος Καλφόπουλος
Ποιός δεν έχει νιώσει πριν απο ένα σημαντικό γεγονός της ζωής του το στομάχι του να δένεται κόμπο; Η όπως το περιγράφουν αρκετοί τις λεγόμενες πεταλούδες στο στομάχι;
Αυτή η αίσθηση δεν έχει να κάνει απλώς με ένα ψυχοσωματικό σύμπτωμα αλλά με ένα υπάρχων δίκτυο απο νευρώνες το οποίο είναι τόσο εκτεταμένο ώστε ονομάζεται απο πολλούς επιστήμονες ως δεύτερος εγκέφαλος.
Ίσως πρόκειται για απλή σύμπτωση αλλά στη πρώιμη ζωή ενός εμβρίου , στο τέλος της πρώτης εβδομάδας, η εσωτερική στοιβάδα διογκώνεται και δημιουργεί άλλες δύο στοιβάδες. Από την πρώτη, το ενδόδερμα, θα δημιουργηθεί το γαστρεντερικό σύστημα. Από τη δεύτερη, το εξώδερμα, θα προέλθουν οι νευρώνες, που θα διαμορφώσουν τον εγκέφαλο,
Στην αγγλική υπάρχει μια έκφραση που περιγράφει την ενστικτώδη αντίδραση ως «gutsy feeling»(κοιλιακό συναίσθημα). Φαίνεται λοιπόν ότι η γλώσσα των Αγγλοσαξόνων κρύβει μια αλήθεια: πράγματι έχουμε έναν εγκέφαλο στην κοιλιά μας!
Στις αρχές του 20ου αιώνα οι Άγγλοι γιατροί Ουίλιαμ Μπέιλις και Έρνεστ Στάρλινγκ εξέτασαν στο εργαστήριό τους τον ομφάλιο λώρο ενός ναρκωμένου σκύλου. Αυτό το ελεύθερο κομμάτι από τα εντόσθια επέδειξε μια στερεότυπη συμπεριφορά: όταν οι ερευνητές ασκούσαν πίεση στο κομμάτι αυτού του εντέρου, ο λώρος απαντούσε με κυματοειδείς μυϊκές κινήσεις οι οποίες μετακινούσαν το περιεχόμενο προς το τέλος του εντέρου και το ονόμασαν«ο νόμος του εντέρου».
Έτσι, ανακάλυψαν το περισταλτικό αντανακλαστικό που βρίσκεται στο λεπτό έντερο που ενεργοποιεί τα κύτταρα του βλεννογόνου. Τα κύτταρα αυτά στέλνουν μέσω διαβιβαστών σήματα στα μυϊκά κύτταρα, τα οποία τότε εκτελούν την κυματοειδή αντανακλαστική κίνηση. Μια λειτουργία απαραίτητη για την επιβίωση του ανθρώπου.
«Είναι μια επανάσταση» λέει ο καθηγητής Μάικλ Γκέρσον. «Έρευνες έδειξαν ότι οι ψυχικές διεργασίες και πεπτικό σύστημα μπορεί να συνδέονται πιο στενά απ’ όσο πιστεύαμε μέχρι σήμερα. Ο πεπτικός εγκέφαλος διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη χαρά και τη λύπη. Παλαιότερα, λένε οι νευροφυσιολόγοι, δεν είχαν την δυνατότητα κοιτώντας μέσα από το μικροσκόπιο να αντιληφθούν οι επιστήμονες το ρυθμιστή του εσωτερικού σύμπαντος του ανθρώπου: το κεντρικό σημείο ελέγχου του πεπτικού μηχανισμού, που αποτελείται από διάμεσους και κινητικούς νευρώνες δεν ελέγχει μόνο μεγέθη, όπως τη σύνθεση θρεπτικών ουσιών, την περιεκτικότητα σε άλατα και σε νερό, ούτε συντονίζει μόνο τους μηχανισμούς απορρόφησης και απέκκρισης.
Ελέγχει επιπλέον τις λεπτές ισορροπίες ανάμεσα στους νευροδιαβιβαστές, στις ορμόνες και στα εκκρίματα.
Εκατό εκατομμύρια κύτταρα περιβάλλουν το γαστρεντερικό σωλήνα-περισσότερα απ’ όσα υπάρχουν στο νωτιαίο μυελό. Μπορεί να μοιάζει με ιεροσυλία αλλά αυτός ο «δεύτερος εγκέφαλος», όπως υποστηρίζουν εν τω μεταξύ οι νευροεπιστήμονες, είναι σχεδόν ομοίωμα του εγκεφάλου που βρίσκεται στο κεφάλι μας. Τα είδη κυττάρων, οι δραστικές ουσίες και οι υποδοχείς είναι ακριβώς ίδιοι. Η ύπαρξη τέτοιων κυττάρων στην κοιλιά έχει φέρει στο προσκήνιο έναν ερευνητικό κλάδο, με το όνομα νευρογαστρεντερολογία που έχει συναρπάσει τον επιστημονικό κόσμο.
Καθ’ όλη τη διάρκεια ζωής ενός 75 χρόνου, περισσότεροι από 30 τόνοι τροφής και 50.000 λίτρα υγρών διέρχονται από αυτό το σωληνοειδές σύστημα. «Η καρδιά αντίθετα είναι μια πρωτόγονη αντλία» εξηγεί ο Μ. Γκέρσον. «Ενώ ο πεπτικός εγκέφαλος ελέγχει ιδιοφυώς το ρυθμό του βασικού μεταβολισμού. Εκατομμύρια χημικές ουσίες –φανταστείτε μόνο τη πέψη μιας μπριζόλας- πρέπει να αναλυθούν και να τεθούν υπό έλεγχο».
Πράγματι, όποιος έχει νιώσει τις συσπάσεις του στομάχου του πριν κάνει μια σημαντκή ομιλία ή έχει νιώσει έντονο πόνο στο έντερο ή τάση ευκοιλιότητας πριν από ένα διαγωνισμό, αυτός έχει βιώσει τη δράση των δύο νευρικών συστημάτων.
Η σχέση μεταξύ των «δύο εγκεφάλων» βρίσκεται στην καρδιά πολλών σωματικών και ψυχιατρικών συμφορών.
Παθήσεις όπως το άγχος, η κατάθλιψη, το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, το έλκος του στομάχου και η νόσος του Πάρκινσον εκδηλώνουν συμπτώματα στον εγκέφαλο και στο εντερικό επίπεδο.
Το γαστρεντερικό νευρικό σύστημα, λοιπόν, είναι μέρος του αυτόνομου νευρικού συστήματος και είναι πράγματι αυτόνομο: ελέγχει τη λειτουργία της πέψης, και της διάθεσής μας χωρίς να ρωτά τον εγκέφαλο. Η δε αυτονομία του έχει τεκμηριωθεί πολλαπλώς: χαρακτηριστικά είναι τα πειράματα που έγιναν με θηλαστικά και έδειξαν ότι αν και συνδεδεμένο με τον εγκέφαλο, η διακοπή της επικοινωνίας με αυτόν δεν έχει συνέπειες στη λειτουργικότητά του.
O ρόλος του εντερικού νευρικού συστήματος είναι να διαχειρίζεται οποιαδήποτε πλευρά της πέψης, από τον οισοφάγο, το στομάχι, το λεπτό έντερο και το κόλον. Ο δεύτερος εγκέφαλος ή αλλιώς μικρός εγκέφαλος εκπληρώνει όλα αυτά με τα ίδια εργαλεία του μεγάλου εγκεφάλου: ένα εξεζητημένο σχεδόν αυτοσυγκροτημένο δίκτυο νευρικών κυκλωμάτων, νευροδιαβιβαστών και πρωτεϊνών.
Η ανεξαρτησία είναι μια λειτουργία της περιπλοκότητας της εντερικού νευρικού συστήματος.
«Αντί η μητέρα Φύση να προσπαθεί να στοιβάξει εκατό εκατομμύρια νευρώνες σε κάποιο μέρος στον εγκέφαλο ή στον νωτιαίο μυελό και μετά να στέλνει επιμήκεις διασυνδέσεις με το εντερικό σύστημα, το κύκλωμα βρίσκεται ακριβώς δίπλα στα συστήματα που χρειάζονται έλεγχο», λέει η δρ Jackie D. Wood καθηγήτρια Φυσιολογίας, Κυτταρικής Βιολογίας και Παθολογίας στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Οχάιο.
Το να μιλάμε για δύο εγκεφάλους μπορεί να ηχεί σαν ιστορία επιστημονικής φαντασίας, αλλά αυτοί έχουν νόημα κυριολεκτικά και εξελικτικά.
«Αυτό που κάνουν οι εγκέφαλοι είναι έλεγχο συμπεριφοράς», λέει η δρ Wood. «Ο εγκέφαλος των εντέρων έχει αποθηκεύσει στα νευρικά του δίκτυα και ποικιλία προγραμμάτων συμπεριφοράς, σαν μια βιβλιοθήκη. Η κατάσταση πέψης των τροφών καθορίζει ποιο πρόγραμμα από τη βιβλιοθήκη ανακαλούν και λειτουργούν τα έντερα».
Οταν κάποιο άτομο παραλείψει το μεσημεριανό φαγητό, το έντερο είναι σχεδόν σιωπηλό. Εάν φάτε ένα σάντουιτς με παστρουμά, οι συσπάσεις κατά μήκος του λεπτού εντέρου αναμειγνύουν την τροφή με ένζυμα και τη μετακινούν προς τα κάτω, ώστε να αρχίσει η απορρόφηση από τα εσωτερικά τοιχώματα. Εάν ο παστρουμάς είναι χαλασμένος, αντίστροφες συσπάσεις θα τη σπρώξουν προς τα άνω -μαζί με όλα τα άλλα περιεχόμενα του εντέρου- προς το στομάχι και προς τα έξω διά του οισοφάγου με μεγάλη ταχύτητα
«Το έντερο ελέγχει την πίεση», λέει ο δρ Gershon. «Παρακολουθεί τη διαδικασία της πέψης. Ανιχνεύει τα θρεπτικά συστατικά και μετράει τα οξέα και τα άλατα. Είναι ένα μικρό χημικό εργαστήριο. Το εντερικό σύστημα κάνει όλα αυτά μόνο του με ελάχιστη βοήθεια από το κεντρικό νευρικό σύστημα - τον ανώτερο εγκέφαλο
H oπτική γωνία των Ανατολικών
Η Ταοϊστική θεωρία λέει πως όλη η ενέργεια τσι, οι αδένες , τα όργανα , ο εγκέφαλος και το νευρικό σύστημα συναντώνται με αντίστοιχίες στην περιοχή του αφαλού. Όλη η κοιλιά εξάλλου θεωρείται το πιο ισχυρό ενεργειακό και συγκοινωνιακό κέντρο ελέγχο του ανθρώπινου σώματος.
Αλλά δεν είναι μόνο οι Ταοϊστες καθώς σχεδόν όλα τα ανατολικά συστήματα όπως η κινέζικη ιατρική , ο βελονισμός , το Tai chi , το Qi Gong δέχονται την ύπαρξη των ενεργειακών κέντρων του ανθρώπινου σώματος.
Η ενδυνάμωση αυτών των κέντρων αποτελεί καθοριστικό σημείο στη διδασκαλία όλων αυτών των ανατολικών πρακτικών. Τεχνικές μασάζ, ασκήσεις διαλογισμού και ευλυγισίας , η περαιτέρω θωράκιση του φυσικού σώματος μέσω της καλλιέργιας και ενδυνάμωσης της ενεργειας chi αποτελούν το πυρήνα εδώ και χιλιετίες αρκετών όλων αυτών των ανατολικών πρακτικών.
Άραγε η διαισθητική και εμπειρική γνώση των ανατολικών μπορεί να χωρέσει στο σύγχρονο δυτικο πρότυπο του πειράματος και της απόδειξης;
Πηγές : Scientific American , Zenith, Καθημερινή
Μοιραστείτε το άρθρο !